Ujedinjene nacije (UN) nedavno su saopštile podatak vezan za procenu koja govori da će najbrži trend smanjenja stanovništva na svetu biti u srednjoj i istočnoj Evropi i idućih nekoliko decenija, pre svega zbog obimnog iseljavanja i niske stope rađanja dece. Posebno ugrožene zemlje, kako navode, su: Letonija, Litvanija, Bugarska, Rumunija, Moldavija, Ukrajina, Poljska, Mađarska, Hrvatska i…  Srbija.

Prema očekivanjima evropske statističke agencije Eurostat, Srbija će do 2060.godine imati 21% stanovnika manje nego 2015.godine.

Ovaj podatak Srbiju svrstava među evropske zemlje sa najvećim očekivanim smanjenjem broja stanovnika, a ova konstatacija je saopštena na panelu o demografskim promenama u Srbiji koji je održan krajem januara 2019.godine u Berogradu.

Eurostat (Evropski zavod za statistiku) je Generalni direktorat Evropske komisije koji se nalazi u Luksemburgu.

Njegova glavna zaduženja su pružanje statističkih informacija institucijama Evropske unije (EU) i promovisanje harmonizacije statističkih metoda u svim državama članicama i kandidatima za pristupanje kao i zemljama EFTA.

Organizacije u različitim zemljama koje sarađuju sa Eurostatom su integrisane u okviru koncepta Evropskog statističkog sistema.

“Poslednji raspoloživi podaci iz 2017. godine pokazuju da se trend snažnog i kontinuiranog procesa demografskog starenja u Srbiji nastavlja. Prosečna starost u Srbiji 2017. iznosila je 43 godine, a udeo u stanovništvu starijih od 65 godina dostigao je 19,6%”, istakla je predstavnica Republičkog zavoda za statistiku Ljiljana Sekulić.

Pre gotovo sedam decenija stanovništvo Srbije bilo je jedno od najmlađih u Evropi, kada je udeo starijih od 65 godina bio 5,6%, a prosečna starost je iznosila 29,1 godinu.

Demografi su saglasni da se najintenzivnije starenje desilo kao posledica političke i ekonomske krize u Srbiji tokom poslednje decenije 20 veka, koju karakteriše veliko iseljavanje mlađeg stanovništva, odlaganje rađanja kao i značajan pad fertiliteta.

Stopa fertiliteta, odnosno prosečan broj dece koji u reproduktivnom dobu rađa jedna žena, u Srbiji je u 2017. godini bio 1,48, dok je za održanje broja stanovnika neophodno da stopa fertiliteta bude 2,1.

Dostignuti fertilitet je takav da već duže od pola veka, tačnije od 1956.godine, ne obezbeđuje ni prostu reprodukciju stanovništva, a od početka 2000–ih je za oko 30% manji od nivoa neophodnih za zamenu generacija.

Srbija se po prosečnoj starosti stanovnika od 43 godine nalazi u grupi evropski najstarijih država, čija je starost iznad 43 godina, među kojima su još i Slovenija sa 43,5 i Hrvatska sa 43,4 godine.

Prema podacima za 2017. godinu, četiri države u Evropi sa najstarijim stanovništvom su Nemačka, Italija, Portugal i Grčka, dok najnižu prosečnu starost stanovništva imaju Turska sa 31,4 i Albanija sa 35,6 godina, a slede ih Moldavija, Island i Irska.

SRBIJA – RASINSKI OKRUG – VARVARIN

Od 169 opština i gradova u Srbiji, u prošloj godini je samo pet imalo pozitivan prirodni priraštaj. Sjenica, Novi Sad, Preševo, Novi Pazar i Tutin su mesta u kojima je više novorođenih nego umrlih. U svim ostalim mestima beleži se negativan priraštaj stanovništva.

Na teritoriji Rasinskog okruga, indeks porasta stanovništva je bio najveći u periodu od 1971. do 1981., dok je najmanju vrednost imao u periodu od 1991. do 2002. godine. Na nivou opština, porast broja stanovnika zabeležen je u opštinama Kruševac i Trstenik u periodu od 1961. do 1971., dok je u ostalim opštinama prisutan blag pad broja stanovnika. U narednom desedogodišnjem periodu primetan je porast broja stanovnika u svim opštinama okruga, osim u Brusu i Varvarinu. Od 1991. godine u svim opštinama se beleži konstantan pad broja stanovnika. Ovakva demografska slika Rasinskog okruga posledica je kompleksnih ekonomskih, kulturnih i političkih promena, koje su uslovile pad nataliteta, smanjenje prirodnog priraštaja i sve veće iseljavanje stanovništva.

Kretanje broja stanovnika Rasinskog okruga u periodu od 1961. do 2011. godine

Koeficijent starosti stanovništva Rasinskog okruga u analiziranom četrdesetogodišnjem periodu kretao se od 14,29 do 27,29, koliko je iznosio 2011. godine. S obzirom na to da proces demografskog starenja počinje kada udeo starih dostigne 12%, može se reći da se Rasinski okrug nalazi u odmakloj fazi procesa starenja . Tokom analiziranog perioda, koeficijent starosti je u svim opštinama bio veći od 12, osim u opštini Brus 1971. godine, kada je imao vredost od 11,46. Prema poslednjem popisu, u svim opštinama okruga, osim u Kruševcu, procentualni udeo starog stanovništva bio je veći od prosečne vrednosti za Okrug. Dakle proces demografskog starenja na teritoriji Rasinskog okruga započeo je šezdestih godina XX i dostigao je svoj maksimum početkom XXI veka.

Značajan pokazatelj promena u starosnoj strukturi stanovništva je indeks starenja. On predstavlja odnos broja stanovnika starih 60 i više godina prema broju stanovnika starih od 0-19 godina. Ako je njegova vrednost manja od 0,4, onda je stanovništvo još mlado, a ako se kreće iznad 0,4, onda stanovništvo pokazuje znake starenja . Vrednost ovog indeksa na teritoriji Rasinskog okruga u periodu od 1971. do 2011. uvećana je sa 0,47 na 1,43, što ukazuje na to da se sedamdesetih godina stanovništvo ove teritorije nalazilo na pragu demografske starosti, da bi u prvoj deceniji XXI veka dostiglo najdublju demografsku starost.U svim opštinama Rasinskog okruga vrednosti indeksa starenja su veći od 1,25, što može da ima značajne negativne posledice za buduću reproduktivnost stanovništva i formiranje radnog kontigenta.

Demografsko starenje stanovništva potvrđuje i prosečna starost. U periodu od 1971. do 2011. prosečna starost stanovništva Rasinskog okruga je povećana za 7,4 godine, a u poslednjem međupopisnom periodu za 1,7 godina. Između dva poslednja popisna perioda, jedino je u opštini Aleksandrovac smanjena prosečna starost za 0,9 godina, dok je u svim opštinama proces starenja polulacije intenziviran.

VARVARIN

Prema zvanično objavljenim statističkim podacima za 2017.godinu, opština Varvarin imala je 16.561 stanovnika, od toga 8.242 muškaraca i 8.319 žena.

Prema popisu iz 2011.godine opština Varvarin imala je 17.966 stanovnika, tako da za samo sedam godina beležimo veoma značajan broj – 1405 stanovnika manje.

U 2017.godini na području varavarinske opštine rođeno je 105 beba, dok je iste godine umrlo 354 lica (160 muškaraca i 194 žene). Minus od 249 stanovnika samo po ovom osnovu govori mnogo toga. Ovoj cifri od 249 treba dodati i značajan broj ljudi koji su migrirali ka većim gradovima u Srbiji ili su se iselili u inostranstvo.

Opština Varvarin je na početku ovog veka suočena sa veoma ozbiljnim demografskim problemima, koji su posledica dugogodišnjih ekonomskih i socijalnih promena kroz koje su Varvarin kao i  čitava Republika Srbija prolazili.

Ključni problem je svakako nedovoljno obnavljanje stanovništva. Iz ovog problema proizilaze i drugi negativni procesi. Statistički gledano stanovništvo opštine Varvarin je značajno ostarelo za poslednjih sedamdeset godina, što će u značajnoj meri uticati na buduću reproduktivnu moć stanovništva, a ujedno će se smanjiti i broj radno sposobnog stanovništva. Možemo da zaključimo da je jasno izraženo smanjenje broja mladog stanovništva, koje treba da bude nosilac buduće reprodukcije i obnavljanja stanovništva ovog kraja.