U okviru pregovora za pristupanje EU, Republika Srbija je kroz Poglavlje 27 započela proces uspostavljanja sistema upravljanja otpadom i njegovo prilagođavanje ciljevima i pravnim tekovinama EU.

Programu upravljanja otpadom u Republici Srbiji za period 2022-2031. godine prethodila je Strategija upravljanja otpadom za period 2010-2019. godine, na osnovu koje su postavljeni uslovi za uspostavljanje i razvoj integrisanog sistema upravljanja otpadom u Republici Srbiji. Napredak u prethodnom periodu je ostvaren u usklađivanju regulative u oblasti upravljanja otpadom sa regulativom EU, na institucionalnom jačanju i postizanju regionalnih sporazuma za uspostavljanje zajedničkog upravljanja otpadom, kao i na izgradnji jednog broja sanitarnih deponija. Ciljevi postavljeni Strategijom nisu u potpunosti ostvareni, pre svega u obuhvatu organizovanim prikupljanjem otpada, stepenu primarne separacije otpada i reciklaži, izgradnji infrastrukture i prestanku odlaganja otpada na nesanitarne deponije i smetlišta, primeni ekonomskih instrumenata i uspostavljanju održivog sistema finansiranja upravljanja otpadom. Kako planirani ciljevi prethodnim planskim dokumentom nisu u potpunosti dostignuti i kako je u međuvremenu došlo do postavljanja novih ciljeva EU u oblasti upravljanja otpadom u okviru „zelene tranzicije“ radi prelaska na cirkularnu ekonomiju u EU, neophodno je postaviti nove ciljeve u oblasti upravljanja otpadom u Republici Srbiji.

U skladu s tim, ministarstvo nadležno za poslove zaštite životne sredine je koordiniralo izradu Programa radi ostvarivanja kontinuiteta u sprovođenju politike u oblasti upravljanja otpadom i njenog usklađivanja sa propisima i standardima EU.

Programom se utvrđuju strateški ciljevi za unapređenje sistema upravljanja otpadom i osnovna načela kojima treba da se rukovode svi akteri u upravljanju otpadom za ostvarivanje tih ciljeva u Republici Srbiji za period 2022-2031. godine. Sprovođenje ovog programa, pored smanjenja štetnog uticaja na životnu sredinu i klimatske promene, treba da omogući ostvarivanje preduslova za korišćenje otpada u cirkularnoj ekonomiji za čiji razvoj se utvrđuju ciljevi i mere u posebnom programu. Takođe, za uspostavljanje sistema upravljanja otpadnim muljem iz postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i za postupanje sa sporednim proizvodima životinjskog porekla izrađuju se posebni dokumenti. Upravljanje poljoprivrednim, rudarskim i medicinskim i farmaceutskim otpadom se planira sektorskim planskim dokumentima.

Kakva je situacija u Kruševcu?

Iako je u prethodnom periodu na području Grada postavljeno više stotina reciklažnih kontejnera, većina naših sugrađana nastavlja sa veoma lošom – starom praksom, da kompletno smeće odlaže u komunalne kontejnere. Učestala slika je i nemarno bačeno smeće u blizini kontejnera, nemarno bacanje otpada za čije je odlaganje predviđeno iznajmljivanje posebnih kontejnera. Važno je napomenuti da je primarna selekcija otpada prvi i osnovni korak u očuvanju životne sredine. U procesu njenog uspostavljanja edukacija građana je krucijalna.

Na teritoriji Grada Kruševca  godišnje se produkuje preko 50.000 tona komunalnog otpada koji završi na deponiji „Srnje“. Primarna selekcija  otpada zastupljena je sa manje od 10%, a još uvek je zanemarljiv i procenat reciklaže generisanog otpada.

Jedan od primarnih ciljeva  je da se do 2025. godine prepolove količine kućnog čvrstog otpada na gradskoj deponiji, odnosno, da se polovina od tog otpada reciklira. Procene su da se u našem gradu dnevno sakupi oko 1,35 kilograma otpada po stanovniku, te da na deponiju u Srnju samo tokom jednog dana  završi više od 140 tona kućnog smeća.

Da građani još uvek nemaju dovoljno razvijenu svest o značaju primarne selekcije otpada i reciklaži, te da je neophodno nastaviti sa edukacijom kako odraslog stanovništva tako i naših najmlađih sugrađana, ističu u preduzeću zaduženom  za održavanje čistoće našeg grada.

Naravno, postoje i primeri dobre prakse kada je u pitanju primarna selekcija otpada.

U dvorištima svih gradskih škola u Kruševcu postavljeni su reciklažni kontejneri koji se koriste na propisani način, što dokazuje da edukacija naših najmlađih sugrađana daje odlične rezultate. Nadamo se da će upravo deca uticati i na starije da se odgovornije ponašaju kada je reč o selektovanju otpada. Treba napomenuti da  JKP Kruševac zajedno sa gradom i u saradnji sa Nemačkom organizacijom sa međunarodnu saradnju (GIZ), u školama i vrtićima organizuje edukativne radionice na temu zaštite životne sredine, sa posebnim akcentom na značaj primarne selekcije otpada.

Pored  edukacije najmlađih, radi se i na podizanju svesti starije populacije. Kroz ulične akcije, sa građanima se razgovara na temu primarne selekcije otpada. U okviru tih akcija dele se i flajeri sa detaljnim  uputstvima o pravilnom odlaganju otpada, uz navođenje nekoliko važnih poruka –  da je selektivno odlaganje otpada nešto što se lako može uraditi, da odvajanjem papira, kartona i PET ambalaže od ostalog otpada pokazujemo da smo odgovorni prema sebi i svojoj zajednici, da se odvajanjem otpada omogućava reciklaža i ponovna upotreba, čime se pored manjeg zagađenja vode, vazduha i zemljišta, smanjuje i ekspoloatacija neobnovljivih resursa.

No, i pored ovih akcija, Kruševac je kao i većina gradova u Srbiji   još uvek daleko od primarne selekcije na kućnom pragu, a kućno smeće neretko završava u vodotokovima  i na divljim deponijama.

Evidentno je da naši sugrađani još uvek nemaju dovoljno razvijenu svest o značaju primarne selekcije otpada i reciklaži, te da je neophodno nastaviti sa edukacijom kako odraslog stanovništva tako i naših najmlađih sugrađana.