Jezero Ćelije se nalazi u centralnoj Srbiji. Od Kruševca je udaljeno 22 kilometra a nastalo je pregrađivanjem reke Rasine 1972. godine, i izgradnjom brane na ovoj reci. Visina brane je 55 metara. Brana kojom je Rasina pregrađena se nalazi između Rasinske kotline i Zlatarske klisure. Potpuna akumulacija ovog jezera je završena 1979. godine.

Jezero Ćelije je prvenstveno napravljeno za potrebe Đerdapa i predstavlja deo za zaštitu akumulacije Đerdapa (kako bi se Đerdap zaštitio od nanosa koji nastaju putem erozije). U godinama nakon izgradnje, ispitivanjem je utvrđeno da jezero poseduje veoma kvalitetnu vodu, pa je njegova namena, osim zaštite Đerdapa, postala i vodosnabdevanje za preko 200.000 stanovnika Kruševca i okolnih mesta. 1977. godine jezero Ćelije ustanovljeno je kao izvorište regionalnog i međunarodnog vodosnabdevanja prvog ranga.

Sprečena ekološka katastrofa na jezeru Ćelije 2021.

Prema prvobitnom planu, jezero je trebalo da postoji 50 godina, odnosno da u 2021. godini polako počinje njegovo zatrpavanje. Međutim, grad Kruševac i okolina nemaju alternativu i drugi način za vodosnabdevanje, pa se trude da pronađu način i da produže životni vek jezera na još 40 godina. Ono što negativno utiče na opstanak jezera, jesu otpadne vode koje se ispuštaju u Rasinu, u gradovima uzvodno od jezera (Brus i Blace).

Osnovne karakteristike jezera Ćelije

Jezero Ćelije se nalazi na nadmorskoj visini od 277 metara, Površina jezera iznosi 2,85 kilometara kvadratnih, dok je površina celog sliva negde oko 600 kilometara kvadratnih. Dužina njegove obale pri normalnom vodostaju je 21,7 kilometara. Obala je veoma razuđena. Prosečna dubina jezera iznosi 14 metara, dok ja maksimalna izmerena dubina 41 metar. Srednji godišnji proticaj reke Rasine kroz jezero je u prošlosti bio 6 metara kubnih, ali se tokom godina i smanjenja reke Rasine, smanjio se i protok na 4,5 metara kubnih. U jezeru se nekada akumuliralo oko 41 miliona metara kubnih vode, dok je sada i to spušteno na 38 miliona.

Variranje vodostaja jezera Ćelije zavisi najviše od količine padavina i obima vode koja se koristi. Najviši vodostaji na jezeru su tokom proleća, kada se topi sneg sa okolnih planina, a najniži krajem leta i početkom jeseni. U nekim godinama, vodostaj jezera ume da bude najniži i tokom zime, jer se proticaj vode smanji na minimum.

Šta sve ugrožava jezero Ćelije

Glavne negativne antropogene uticaje na jezero predstavljaju erozija, komunalna i indusrtijska otpadna voda iz Brusa i Blaca, smetlišta i čvrsti otpad, vađenje peska iz Rasine, ribnjaci na Rasini i pritokama, uzgajališta stoke i ugostiteljski objekti. Zatim, imamo čitav niz neadekvatnog ponašanja na jezeru, od korišćenja pesticida u oblasti poljoprivrede, nekontrolisanog izlivanja kanalizacije i osoke kod seoskih domaćinstava na obali jezera, ribolovaca koji nekontrolisano hrane ribu, korišćenja motornih čamaca, saobraćaj …

Akcija čišćenja jezera Ćelije 2024.

Sistem sakupljanja i prečišćavanja otpadnih voda u Brusu i Blacu

Ciljevi ovog projekta su:

• Unapređenje kvaliteta vode u rekama Rasina i Blatašnica i njihova zaštita od štetnih efekata izazvanih direktnim ispustom otpadnih voda;
• Prevencija daljeg zagađenja i zaštita jezera Ćelije kao izvora snabdevanja vodom za piće za Rasinski okrug;
• Poboljšanje kvaliteta životne sredine posrednim uticajima, poboljšanom sanitarnom zaštitom i smanjenjem rizika po javno zdravlje za građane naselja Brus i Blace.

Radovi na izgradnji postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda u Blacu započeti su krajem 2022.godine, a završetak radova planiran je za kraj septembra 2024.godine. Tada se očekuje i puštanje u probni rad ovog postrojenja.

Projekat koji obuhvata radove na izgradnji postrojenja za Blace, kao i za Brus, finansira se sredstvima EU i Republike Srbije. Ukupna vrednost radova iznosi oko 11,5 miliona evra.

Realizacijom ovog projekta doprineće se unapređenju stanja životne sredine, naročito kvalitetu vode reke Blatašnice i jezeru Ćelije.