Verski turizam poslednjih godina postaje jedan od vodećih oblika turizma u celom svetu, a takozvana poklonička putovanja su izuzetna šansa  i za Jugoistočnu Evropu, a smaim tim i za Srbiju. Nažalost, u našoj zemlji to je još uvek u dobroj meri neuređena oblast, pa su crkve i manastiri prepušteni sami sebi, a od posete turista nemaju značajnije finansijske koristi.

U bogatoj turističkoj ponudi Srbije, verski turizam trebao bi da ima veoma značajno mesto. Verski hramovi, naročito oni srednjevekovni, oslikavaju istoriju, tradiciju i kulturu srpskog naroda. Obzirom da Srbija ne poseduje značajan broj očuvanih srednjevekovnih spomenika, crkve i manastiri predstavljaju veoma dragoceno kulturno – istorijsko nasleđe.

Koncepti verskog turizma

Religijski turizam je fokusiran na posetu religijskim mestima, atrakcijama i destinacijama, a glavni cilj mu je angažovanje učesnika na jačanju određene vere. Da bi se moglo govoriti o religijskom turističkom putovanju, ono mora biti prevashodno motivisano religijskim razlozima.

Većinu religijskih mesta i objekata obilaze i drugi turisti (kulturni turizam), nezavisno od verskih osećanja, što još više otežava diferencijaciju verskog turizma u odnosu na druga turistička kretanja.

Iz perspektive pružalaca turističkih usluga hodočasnici jesu turisti i tako ih treba tretirati. I jedni i drugi su potrošači koji na isti način konzumiraju turističke usluge, bez obzira na to što hodočasnici posvećuju deo boravka u destinaciji realizacije verskih potreba. Strukturno, aktivnosti hodočasnika i turista su slične i podrazumevaju korišćenje istih usluga (prevoz, smeštaj i sl.), pri čemu i hodočasnici mogu praktikovati neke tipične turističke aktivnosti (razgledanje, kupovina suvenira i sl.).

Verski turizam ima još neke specifičnosti u odnosu na druge vrste turističkih kretanja: veoma su zastupljena grupna putovanja, na kojima učestvuju pripadnici iste veroispovesti, u pratnji duhovnika ili stručnog vodiča. Takve aranžmane organizuju specijalizovane turističke agencije ili sama Crkva, odnosno verska organizacija. Među pravoslavnim crkvama jedino Srpska pravoslavna crkva ima i svoju turističku agenciju, tj. turoperatore. Religijski turizam nema sezonski karakter, budući da je u ovom slučaju koncentracija turista više vezana za određene datume u verskom kalendaru ili za neke posebne događaje.

Paraćin ima šta da ponudi svojim potencijalnim turistima koji imaju želju da posete brojne manastire u njegovoj okolini. Svakako treba istaći: Manastir Presvete Bogorodice u Lešju, Manastir Sveta Petka, Manastir Sveti Sisoje, Manastir u Zabregi…

Manastir Presvete Bogorodice u Lešju

Manastir Pokrova Presvete Bogorodice iznad sela Lešja, desetak kilometara jugoistočno od Paraćina, potiče iz srednjeg veka, ali je njegov nastanak teško bliže odrediti. Manastirska crkva sa osnovom trikonhosa, iz sredine XIV veka, predstavlja najstariju građevinu tog tipa u Pomoravlju. Njeni temelji su otkriveni 1923. godine, na obroncima planine Baba, smešteni na omanjoj zaravni, zaštićenoj oštrim stenama sa istočne strane. Na njenim ruševinama je početkom XXI veka podignuta nova crkva, tako da je Lešje danas aktivan ženski manastir.

Ruševine manastira Presvete Bogorodice su proglašene Spomenikom kulture od velikog značaja i danas se nalaze pod zaštitom Republike Srbije, u sklopu zaštićene spomeničke celine Petruška oblast.

Pisani istorijski izvori o manastiru svedoče da je župan Vukoslav sa sinovima Crepom i Držmanom podigao manastirski kompleks u Lešju i poklonio ga 1360. godine, zajedno sa manastirskim imanjem, svetogorskom Hilandaru. Njegovi sinovi su kasnije tražili da se manastir i njegovi posedi vrate pod njihovu upravu, jer su, usled nebrige, zapusteli.

Manastirska crkva je nastala pod uticajem Svete gore odnosno svetogorskih monaha koji su došli u Srbiju, što se vidi u njenoj trikonhonalnoj osnovi i manjem naosu. Kao najstarija crkva tog tipa u Pomoravlju, ona predstavlja svojevrsnu najavu Moravskog stila, koji će se razviti u poslednjoj trećini XIV veka u Srbiji, pod uticajem svetogorskih monaha, po ugledu na crkve iz Dušanove zadužbine, Svetih Arhangela kod Prizrena. Građena je od sige, sa širinom od 6m i dužinom od 11.6m. Zidovi crkve su debeli oko 80cm, dok su bili očuvani do visine od oko 50cm, pre početka obnove crkve i celog manastira 2004. godine.

Manastir je smešten na zaravni koja se prema zapadu, odnosno prema selu, dosta strmo spušta, a prema istoku prelazi u ravan teren, iznad koga se neposredno uzdiže vrh planina Baba. Iznad manastira je šuma prošarana masivnim stenama, koje liče na trag meteorske kiše.

Glavni ulaz u manastirsku portu nalazi se na jugoistočnoj strani. Manastirski kompleks je ograđen i sačinjavaju ga crkva, „kula“ – zvonik, kosturnica sa memorijalnim obeležjem u vidu „Golgote“, kao i stara gostoprijemnica i konak. S terase ispred zapadnog ulaza u crkvu otvara se divan pogled u daljinu na veliko parče Pomoravlja i Šumadije i na obronke Кučajskih planina.

Istočno od manastirske crkve i konaka, u neposrednoj blizini, nalazi se izvor, regulisan kamenom česmom i kaskadnim bazenima uređenim kao mala veštačka jezera. Izvor čine dva vrela koja izbijaju iz zemlje na vrlo maloj udaljenosti jedno od drugog. Oko izvora je smešten uređen vrt. Narod iz okoline zahvata ovde vodu verujući u njenu isceliteljnu moć. Кada je lepo vreme, krštenja se vrše pogružavaljem u jezercetu.

Manastirski kompleks u Lešju se danas prostire na oko pola hektara. Novoj crkvi podignutoj na temeljima trikonhonalne crkve iz sredine XIV veka dodat je narteks i ona je posvećena Pokrovu Presvete Bogorodice.

Unutrašnjost hrama je arhaično živopisana, a masivni ikonostas je ukrašen lepim ikonama. Prostorom dominira velika stara ikona Bogorodice Umiljenije na zidu naosa, koja na najnežniji način prikazuje odnos majke i deteta.

Zvonik crkve podigunut je na kamenoj osnovi srednjovekovne kule, koji legenda pripisuje Lazarevom vitezu Orloviću Pavlu. Sa kamena se visoko dižu masivni stubovi od debelih stabala na kojima su urezani reljefni likovi svetitelja. Na poprečnim gredama nanizano je 10 zvona, od kojih je devet izliveno u Rusiji.

U riznici manastira Lešje nalazi se jedna čestica Časnog Кrsta Gospodnjeg, delić moštiju jednog od 40 sevastijanskih mučenika i epitrahilj Svetog Jovana Šangajskog. Prilikom osvećenja crkve u časnu trpezu ugrađen je i deo mošti kosovskog velikomučenika Svetog Кneza Lazara.

Bogosluženja u manastiru Lešje počela su na Veliki petak 2005. u obnovljenoj crkvi.