Procene stručnjaka iz oblasti ekologije su da svakoga dana građani Srbije bace preko 5.000 tona raznovrsnog otpada na deponije (što na onim zvaničnim i uređenim, što na neuređenim i divljim deponijama). Skoro polovina tog otpada završi na divljim i neuređenim deponijama, koje se po nekom nepisanom pravilu, nalaze uz same vodotokove.

Divlje deponije nastaju prvenstveno zbog neredovnog odnošenja otpada. Samo 60% naselja u Srbiji pokriveno je komunalnim sistemom, a na 40 odsto područja nema organizovanog odnošenja otpada. Veliki broj divljih deponija nalazi se uz vodotokove i predstavlja opasnost po životnu sredinu i zdravlje ljudi. Šta su divlje deponije? Divlje deponije su nelegalna odlagališta koja zauzimaju mali prostor i sadrže ograničene količine otpada, a najčešće su formirane neposredno uz put u blizini naseljenih mesta, a vrlo čest slučaj je da se otpadni materijal deponuje uz korito reka, ili u napuštenim pozajmištima (majdanima) kamena i šljunka, kao i na zemljištu koje nije u privatnom vlasništvu. Po konfiguraciji terena, uglavnom su to  padine na kojima se vrlo teško može organizovati čišćenje i odvoz deponovanog materijala. U većini slučajeva, otpad se naprosto baca niz strmine kraj puta ili direktno u reku. Takve deponije nisu ograđene, tako da se na takvim mestima često mogu videti domaće i divlje životinje, ptice, ljudi, kao i glodari i insekti.

U proseku (zavisi od zemlje do zemlje članice) na teritoriji EU se reciklira skoro 50 procenata otpadnog materijala godišnje. U Srbiji je procenat recikliranog materijala iz otpada negde na nivou od 10 procenata. Procene su da se u Srbiji godišnje na deponije baci preko 50 miliona evra u vidu sekundarnog otpada koji se može reciklirati.

Zapadna Morava oko Trstenika

Opština Trstenik spada u jednu od retkih lokalnih smouprava koja je uspela da organizuju odnošenje smeća sa čitave svoje teritorije (da podsetimo, primera radi, grad Kruševac još uvek ne pokriva svoju celokupnu teritoriju u smislu organizovanog odnošenja smeća). Ovim činom zaustavljeno je nastajanje novih divljih deponija, jer praktično na teritoriji cele opštine postoje kontejneri za različite vrste otpada, a one stare divlje deponije se uspešno saniraju. Ono što je svakako vredno pomena je podatak da je u prethodnom periodu (zadnje dve godine) sanirano preko 40 divljih deponija na području Trstenika.

Novi kontejneri za zdravu životnu sredinu

U okviru programa zaštite životne sredine i unapređenja rada JKSP “Komstan”, opština Trstenik je početkom 2017.godine nabavila novih 40 limenih i 100 žičanih kontejnera. Kontejneri su raspoređeni na celoj teritoriji trsteničke opštine.

Novi kontejneri u trsteničkoj opštini

Od Ambasade Japana u Srbiji očekuje se donacija od 70.000 evra i nabavka novog kontingenta kontejnera za odlaganje otpada koji će takođe biti raspoređeni na najkritičnijim mestima.

Na ovaj način  sprečava se ugrožavanje životne sredine i stvaranje novih divljih deponija.

“Kontejneri će biti postavljani na lokacijama gde je najpotrebnije, tamo gde ima najviše smeća i divljih deponija. Žičani kontejneri će biti u školskim dvorištima,kako bi se deca učila pozitivnim navikama i to prenosila svojim roditeljima, rođacima i komšijama. Tako će skupljati plastičnu ambalažu, koju će „Komstan“ otkupljivati i deca će posle moći za taj novac da kupuju knjige ili školski pribor”, rekao je tom prilikom Aleksandar Ćirić predsednik opštine Trstenik.

Divlje deponije na trsteničkim njivama

Opština Trstenik broji oko 43.000 stanovnika (popis iz 2011.godine) i prostire se na površini od približno 448 km². Obradivo zemljište zauzima 168 km², što predstavlja oko 37% ukupne površine trsteničke opštine. Oko 65% stanovništva trsteničke opštine bavi se poljoprivrednom proizvodnjom. To omogućuje blaga klima, plodna moravska ravnica i vinorodni obranci koji se granaju oko rečne doline. Poljoprivredna proizvodnja se zasniva na povrtarskoj proizvodnji, proizvodnji voćnih sadnica i loznih kalemova, uzgoju i preradi grožđa i voća, stočarstvu. U seoskom području se izdvajaju dva regiona. U regionu sela na levoj obali reke Zapadne Morave (severna sela) je razvijena proizvodnja loznih kalemova, voćnih sadnica i sadnica ruža. Pored loznih kalemova i voćnih sadnica, stanovništvo ovog regiona proizvodi i grožđe po čemu je ovaj kraj i poznat širom Srbije. Takođe, severna sela se bave uzgojem povrtarskih kultura, poseduju farme za tov pilića i junadi, kao i otkupom i preradom šumskih proizvoda i lekovitog bilja. Sela sa desne strane reke predstavljaju region gde je razvijena poljoprivredna proizvodnja u zatvorenom prostoru (plastenici) i otvorenom prostoru. U tom regionu postoje i otkupno-ditributivni i preradni kapaciteti za voće i povrće.

Veoma je intenzivna i uspešna plastenička proizvodnja (po kojoj je Trstenik i poznat u Srbiji), a prema nekim procenama pod plastenicima je skoro 50 hektara.

Plastenička proizvodnja zahteva da se na svake 3-4 godine vrši zamena folija. Takođe, vrši se i zamena dotrajalih sistema za navodnjavanje (kap po kap) koji su takođe od PVC materijala.

Sav ovaj otpadni materijal neretko završava na samim njivama, na obližnjim divljim deponijama ili u komunalnom otpadu.

PVC otpad iz plasteničke proizvodnje

Najopasnije rešenje kojem pribegavaju poljoprivredni proizvođači je da se takav otpad spaljuje u neposrednoj blizini samih plastenika.

Na ovaj način oni direktno ugrožavaju svoje zdravlje kao i zdravlje ljudi u okolini (plastične mase potiču od naftnih derivata i veoma su otrovne).

Pri paljenju plastike u vazduh odlaze izrazito otrovne materije, a deo neželjenog otpada ostaje i u samoj zemlji.

Krajnji rezultat je svakako zagađenja i neizbežan poremećaj životne sredine. Ugroženost lokalne flore i faune ne moraa odmah biti primetan, ali u ovakvim situacijama poznat je efekat produženog dejstva, koji može trajati veoma dugo (u slučaju nekih supstanci i više desetina godina).

Pravilno razvrstavanje, sakupljanje i ponovnio korišćenje putem reciklaže, značajno se smanjuje količina otpada a samim ti vrši  i ušteda se sirovina i energije. A za tako nešto potrebna je edukacija kao i držanje ove teme u neprestanom fokusu medija.

Edukacija građana

Opština Trstenik svakako može da se pohvali da kontinuirano radi na edukaciji svojih sugrađana o značaju zaštite životne sredine. Prepoznali su da treba raditi na na promeni svesti građana.

U tom smislu, održan je veći broj tribina po mesnim zajednicama kako bi se meštanima objasnilo da se smeće više ne baca pored reka, gde su najčešće divlje deponije, već u kontejnere. Na tribinama im je prezentovano kako će se vršiti nove usluge odnošenja smeća. Smisao ovih edukacija je da se  stanovništvu objasni da komunalni otpad treba odložiti tamo gde mu je i mesto, kako bi na adekvatan način bio odvežen na deponiju.

Naravno, veliku ulogu ima i Eko fond, kao i brojna ekološka udruženja iz nevladinog sektora koja se bave problematikom očuvanja životne sredine.